Kabugan:Kritik at Opinyon Sa Naglahong Kinang ng Teatro Tomasino.

Ang Kabugan ay isang produksyon ng Teatro Tomasino ng Unibersidad ng Santo Tomas. NAhahati ito sa dalawang semi-play. Ang una ay pinamagatang "Kulay Rosas ang Dapit-Hapon,Minsan sa Isang Taon" at ang pangalawa ay ang kagilagilalas na "Anino". Ipinalabas ito ng hmugit kumulang na isa't kalahating oras sa tanghalan ng Albertus Magnus sa Education Building ng UST.
Madaming nagsasabi na hindi maganda ang kinahinatnan ng dulang ito. Sa aking pananaw, ang lahat ng mga ekspektasyon sa dulaang grupo ay naglaho. Lahat ng kanilang pinaghirapan ay bumaba, dahil sa dula na ito, na hindi nga talaga maganda. Ang Teatro Tomasino ang opisyal na tangahalng dulaan ng Unibesidad, ngunit sa kasamaang palad, hindi nila "naideliver" ang mga ekspektasyon ng manonood. Hindi ko nga naintindihan ng husto kung ano ang ptutunguhan ng tema ng dalawang itinanghal, kung papaano sila magkakabit o kaya naman ano ang relasyon ng dalawa at pinagsama sila sa isang produksyon.
Ang unang dula ay tungkol sa iang babae, na naglalakad lakad sa zoo, kumakain ng chichirya. May isang lalaki na lumapit sa Dito ngasimula ang pag-iibigan ng dalawa, ngunit sa kasamaang palad, ang lalaki ay kasal na sa asawa niyang pinagmamalupitan siya ng husto. Naging "routine" na nuilang magkita sa zoo tuwing araw ng Linggo, parami ng parami ang naikukwento ni lalaki kay babae, ngunit hindi naniniwala ng gaano si babae hanggang sa dumating ang asawa ni lalaki at nahuli silang dalawa, pinagbabaril sila ng asawa nilalaki at namatay si babae na hindi nakuha ang sagot ni lalaki sa alok ni babae ng kasal.
Sa aking pananaw, ang pagkakadirehe ay maayos naman. Wala namang halatang mga nakalimutang linya,magagaling ang mga aktor na nagsiganap, maganda ang musical scoring at ang light effects pati na rin ang props. Ang pinakamalaking ipinagkamali nila ay ang mismong istorya. Ito ay nakakabagot at pwedeng tulugan. Sana ay dinagdagan nila ng mga karakter, hindi yung parang nagmomonologue ang mga aktor sa entablado. May nakapagsabi na ginawa lang daw ang dula ng isang linggo, ngunit, hindi ba dapat na dahil sila ay opisyal na nagtatanghal ng mga dula ng UST ay responsibilidad nila ang gumawa ng isang magandang dula, dahil masisira ang kanilang reputasyon at ang pangalan bilang magagaling na tagapagtanghal.
Ang pangalawang dula ay kagila gilalas. Ginulat nila ang awdyens sa kanilang pangunang entrada. Nakakatakot ito at napakaganda ng plano at napakamasining. Iyon lamang ang nagustuhan ko sa buong produksyon, ang paggamit nila ng "black lights".
Ang istorya ng dula ay tungkol sa isang matandang dalaga na nakapangasawa ng ay anak na. Siya si Luna. Ang kanyang asawa ay may anak na nagngangalang Maryo. Si MAryo at Luna ay nagtatagpo at may lihim na relasyon bukod pa sa pagiging "mag-ina". Nagbunga ang pagtataksil ng dalawa at napatunayan ni Maryo na hindi siya baog. Pinatay ni Maryo ang kanyang ama. Nalaman ito ni Luna at inamin naman ito ni Maryo, binawian ni Luna ng buhay si Maryo at doon nagtapos ang istorya.
Ang pangalawang istorya ay mas kagiliw giliw ng kaunti kaysa sa una. Dahil may elemento ng "suspense". Ngunit ang takbo ng istorya ay mabagal at parang ipinilit lang ang ibang eksena. Maganda ang "set" at napakamasining nito. Tama ang pagpatay at bukas ng ilaw, at ang mga musical scoring ay nakakapagdagdag sa "suspense" ng dula. Marahil nga sa gahol na panahon,kaya naging ganoon ang palabas nila, ngunit kung isa kang propesyonal na aktor at staff ng isang produksyon,gagawin mo ang lahat ng dapat upang maging maganda ang kakalabasan ng dula.
Sa kabuuan, ang produksyon ay maituturing na "flop" sa lenggwaheng pangdulaan. Hindi nakakatuwa ang kanilang itinanghal. Maari mang magaling sila sa effects, lights, sounds at props o iba pang teknikal na aspeto, hindi ito ang nagbubuhat ng isang produksyon, kundi ang mismong palabas sa kabuuan. Sana sa susunod,ay makabawi ang Teatro Tomasino sa kanilang ipinalabas ng hindi magmukhang kahiya-hiya sa madla.

"Ploning"; Isang Pagsusuri

Ang pelikulang "Ploning" ay isang Obra Maestra. Ito ay dinirehe ni Ginoong Dante Nico Garcia, na siyang may ideya kung papaano nagsimula ang pelikulang ito. Siya ang may akda ng screenplay at siya rn ay isang Cuyunon, o tubo sa Cuyo, Palawan. Ang pelikula ay ibinase sa kanyang mga karanasan nung namumuhay pa siya sa bayan ng Cuyo.

Ang pelikulang ito ay pumukaw sa mga imahinasyon at lohika ng manunuod, dahil hindi ito pangkaraniwan at ito ay masasabing nagiisa lamang. Ito ay ginawa sa mismong bayan ng Cuyo sa Palawan, upang makuha ang totoong "setting" at "environment" na kinakailangan upang magkaroon ng katotohanan ang pagganap sa kanilang mga karakter.

Ang pelikula ay tungkol sa isang lalaki na nagngangalang "Digo", siya ay nagtatrabaho sa isang barkong pangisda na pagmamay-ari ng isang "taiwanese". Dumaong ay naturang barko sa Palawan, at pinagsabihan si Digo ng kanyang amo na hanapin ang kanyang "Ploning". Kaya naman nang dumaong ang barko ay nagtungo siya kaagad sa Cuyo, upang hanapin ang nawawala niyang nakaraan. Nang siya ay nagbalik sa mga lugar kung kailan siya tumira roon, nagsimulang bumalik sa kanya ang mga ala-ala ng nakaraan. Isang babae, ang napakamisteryosa at hindi maintindihan ng marami, at ang kanyang pangalan ay "Ploning". Si Ploning is ay sikat sa kanilang bayan, Anak siya ni Susing at mayroong espesyal na pagaalaga kay Intang, ina-inahan ni Dogo at kaibigan sa mga karakter nila Nieves at Toting, si Alma, Siloy, nangangalaga din kay Juaning, na siyang "ina" ni Digo. Isa siyang uri ng babae na kung saan, hindi na napapansin ng mga kababayan niya ang hindi pagtulo ng ulan dahil sa kanya. Lahat ng tao ay nagtataka kung bakit sa edad niyang 30 ay hindi pa siya nagaasawa. Ang dahilan ay ang malalim na pag-ibig niya kay Tomas, na matagal nang nawawala at hindi na nakita magmula noong umalis siya patungong maynila. Si Digo ay mahal na mahal ang nanay-nanaan niyang si Ploning, kaya naman noong umalis si Ploning at nagtungo sa maynila. Si Celeste ay isang nars na nagtungo sa bayan ng Cuyo upang hanapin ang kanyang "tomas". Hindi matanggap ni Ploning na ang Tomas ni Celeste at ang Tomas niya ay iisa. Noong bigla na lamang umulan sa bayan ng cuyo, hindi na muli pang nakita sa ploning, ngunit naiwan niya ang pinakatatago niyang sikreto. Noong siya ang 16 anos pa lamang, nabuntis siya ni Tomas at ang bunga ng kanilang pagmamahalan ay walang iba kundi si Digo.

Nakakalungkot ang pelikula dahil iniisip natin na hindi nakilala ni Digo ang kanyang tunay na Ina ng lubusan, isa itong malaking sakripisyo kay Ploning dahil walang ina ang nakatitikis sa anak. Isang pagmamahal na dumaloy sa oras at espasyo ng mga buhay ng mga karakter ng istrya. Isang magaling na panulat ng "script" at sinamahan ng kagandahan ng palawan at ng mga magagaling na aktor at aktres ng henerasyong ito.

Ginampanan ng malalaking aktor ng industriyang pampelikula ang pelikulang ito. Si Judy Ann Santyos bilang Ploning, ay ginampanan ang karakter ng walang alinlangan, nakabibilib ang pag-aaral niya ng salitang Cuyunon, upang magampanan ng tama ang karakter. Napukaw niya tayo sa kanyang kagalingang gumanap sa mga karakter niya. Ito hinalinhinan din nga mga malalaking bituin tulad ni Gina Pareno, Eugene Domingo,Mylene Dizon at marami pang iba.

Walang maipipintas sa oelikulang ito, kaya naman ito nangatawan sa atin sa nakaraang Paris Cinema 08, Ang prestihiyosong Academy Awards at ang Best Foreign Language Film ng Pilipinas.

Ang banghay ng pelikula ay sinamahan pa ng malikong agos na istorya ni siyang nagbibigay ng "air of suspense" sa mga manunuiod. Walang papantay sa ganda ng cinematography nito at ang mga anggulo ng camera ay tama sa bawat kilos ng artista. Nagandahan ako sa pinakaunang eksena sa bunga, para sa akin, iyon ay misteryoso ngunit mayroong mabigat na nilalaman. Napakaganda ng istorya at ng pagdirehe na aking bibigyan ito ng 9/10 sa scale rating. Isa itong kakaibang pelikula na pumupukaw sa ating damdamin at iiwan tayong "wanting for more".

"Ikaw Pa Rin"; A Tagalog Novel

Katha ni: Nina Plaus

I. Sinopsis
Hangad ni Lana na mabayaran and kanyang bestfriend na si Reynold sa lahat ng mabubuting bagay na ginawa nito sa kanya kaya niya pinakasalan ito. Hindi dahil sa pag-ibig, ngunit dahil sa sikreto ni Reynold sa kanyang pagkatao na isa siyang binabae at ang mga utang na loob nito sa kanya magmula ng namatay ang kaniyang mga magulang. Ngunit tadhana nga naman ang nagtakda ng kunin ng langit si Reynold dahil sa malubha nitong sakit. Muling nagbalik ang nakaraan kay Lana, sa katauhan ng una niyang pag-ibig, si Luke. Si Luke ang stepbrother ni Reynold, na nobyo ni Lana noon, at dahil sa isang pagkakataon na naipit si Luke, naghiwalay sila. Lingid sa kaalaman ni Lana at Luke, ang may kagagawan kung bakit sila naghiwalay ay walang iba kundi si Reynold. Nakipagkasundo siya kay Cindy, ang babaeng patay na patay kay Luke, na lasingin ito at pahigahin sa kama upang magmukhang nagsiping ang dalawa. Pinapunta naman ngayon ni Reynold si Lana sa kuwarto ni Luke upang tingnan kung maayos ang lagay nito, ngunit sa kasamaang palad ay iba ang nakita niya, kaya naman nakipaghiwalay siya kay Luke. Matagal na panahon din ang lumipas, ipinanganak ni Lana ang isang batang lalaki. Hindi alam ni Luke na siya pala ang ama ng anak ni Lana at Reynold. Nang mamatay si Reynold, inihabilin niya kay Lana na naubos na ang kanyang kayamanan sa pagpapagamot at dapat siyang magpakasal kay Luke. Napaisip siya na para rin ito sa kinabukasan ng anak nila. Kaya naman ay di nagtagal, nagpaksal sila sa munisipyo. Nang lumaon, nagkalinawan silang dalawa sa lahat ng nangyari, na hindi gusto ni Luke si Cindy at namuhay siya sa America noon nang hindi maganda dahil desperado siyang balikan si Lana, ang tunay na mahal niya. Si Lana naman ay pinatawad na si Reynolds a kanyang mga nagawa at tinanggap si Luke ng buong puso.

II. Pagsusuri
Ito ay maituturing na isang klase ng “Readerly” na nobela dahil and teksto ay simple kung basahin, at ang mga mambabasa ay hindi na kailangan pa ng “word production” na tinatawag. Ang mga ganitong klase ng nobela ay madalas nakabase sa totoong mga pangyayari. Hindi na kailangang maging isang mahusay na manunulat na sumusunod sa mga prinsipyong pampanitikan upang makapagsulat ng ganitong uri ng teksto. Ito rin ay isang “realist” na nobela kung matatawag, dahil ang mga makatotohanang nobela ay parang mga salamin na maaring silipin ng isang mambabasa kung papaano maaaninag ang isang ordinaryong mundo sa kanyang perspektiv. Ito ay isang produkto na kung saan ang mambabasa ay maaring iligaw ang sarili sa buhol ng mga buhay ng mnga karakter. Ang mga kuwento ay inalis sa mga sosyolohikal na obserbasyon,ngunit naibigay ang kalayaan sa manunulat upang gawin ang nobela. Ang ,manunulat ay kulong sa ordinaryong apat na dimensional na mundo(maliban na lamang sa pagmamanipula ng oras at lugar, at sa paglipat lipat ng espasyo ng pagkukuwento at ang mga karakter ay kailangan pa rin na sumunod sa mga batas ng lohika at siyensya). Bagaman, kayulad ng mga teorya ng “social anthropology”, ang mga datos ay maaring maging buo at bilog na nagagawa ng manunulat na itulak ang patutunguhan ng istorya sa resolusyon na palagi ay nagprepresinta ng mga problema, dahil sa isang ordinaryong mundo, ang mga pangyayari ay hindi palaging nareresolba ng tama tulad ng karamihan sa mga nobela ng parehong kalikhaan. Isa pa, ang mga ganitong uri ng nobela at nakikipagbanggaan sa kaguluhan ng mundo ngayon, ang isang manunulat ay makakaharap ang mga problema ng ordinaryong tao sa pagpapanatiling makatotohanan ng kanyang nobela.
Ito ay isinulat sa paraang impormal. Ang estilo ng nobela ay umiikot sa pinaghalong Tagalog at Ingles o Taglish. Ang awtor ay gumamit ng mga salita na maiintindihan ng nakararami. Gaya ng mga salitang hindi kolokyal at slang na mas maipaparating ang gustong sabihin. Tulad ng mga “in” na salita ngayon ng mga kabataan at kababaihan, dahil sila marahil ang palaging nagbabasa ng mga ganitong uri ng mga nobela. Napansin ko din na hindi naman sa lahat ng mga pangungusap ay puro na lamang slang na lenggwahe ang kaniyang ginamit. Gumamit din siya ng karamihan ay mga pormal na salitang Filipino na hindi malalim at madaling intindihin. Ito rin ay nagdidikta ng “status quo” ng isang tao, maari itong kutyain bilang “jologs” at baduy, ngunit ito ay importanteng paglilinang ng mga artistikong talento ng mga Pilipino ngayon. Oo nga at malayo ito kina Nick Joaquin at Amado Hernandez at iba pang manunulat na naturingan na nating diyos ng Panitikang Pilipino, ngunit ito ay unti-unti nang nagiging bahagi ng kultura lalo na sa ating mga kababayan na kabilang sa “lower class” o mga manggagawa. Ngunit hindi natin masisisi ang pagkalibang ng mga ito, dahil ang mga nobela ay nagdadala sa kanila kung saan ang mundo na kanilang ginagalawan ay maaring maging mas kaaya-aya kaysa sa kung nasaan sila ngayon. Ito ay may paraan upang itaas ang kanilang mga pag-asa na umangat sa buhay at iangat din ang kanilang moral na pagtingin sa kanilang kalagayan. Nagsisilbi ang mga nobelang ito na ebidensya na ang mga Pilipino ay sadyang melodramatiko at mahilig sa mga imposibleng bagay. Patunay na napakayaman at napakalawak ng ating mga imahinasyon sa larangan ng pagsulat. Ang mga maiiksing nobelang tulad nito ay naturingan nang kasangkap ng kontemporaryong panitikan ng Pilipinas.

III. Kongklusyon/Rekomendasyon
Bibigyan ko ito ng dalawang star, dahil may mga grammatical errors sa paggamit niya ng Ingles. Ang paggamit niya ng tagalog ay maayos at madaling intindihin. Taliwas sa mga nobelang malikhain tulad ng “Mga Ibong Mandaragit” o “Bulaklak ng Maynila”. May mga sitwasyon din sa kuwento na mapapansin na inilagay lamang upang pahabain ang kuwento. Mairerekomenda ko na baguhin ang ibang mga sitwasyon upang mas maging makulay ang kuwento at hindi magmukhang “trying-hard” ang manunulat. Ang nobela ay simple at magandang pampalipas oras, lalo na sa mga taong hindi gaanong gusto ang magbasa sa Ingles. Sa kabuuan, isa itong likhang sining sa paraan na mas nagiging malikhain ang pagsulat nila nang nababatay sa tunay na buhay o mga karanasan na hango dito.
Maaring mang may halong pagka-“subjective” ng kongklusyong ito, ngunit sa totoo lamang, napapabilib ako sa mga manunulat na kayag tumapos ng isang nobela gaano man ito kaiksi o kaya’y kung anu pa man ang nilalaman nito. Nagustuhan ko ang element ng surpresa sa akdang ito, na mahirap ilagay sa isang nobela. Bagaman hindi gaanong malalim ang interpretasyo at masyadong literal at realistiko ang pagkakaporma, hidni naman ito nagging hadlang sa pagbabalik ng mga alaala ng mga nakagiliwan ng “telenovela” sa telebisyon. Hindi ito nalalayo sa mga melodramatiko at minsan ay eksaheradong mga eksena ng sining ng pelikula, maari na itong gawing isang maikling episode ng “Maala-ala mo kaya”.
Sa pangkalahatan, ang nobela ay kulang lamang sa tinatawag na “proof-reading” at “editing”. Ngayon, sa sobrang pagkalat ng mga nobelang ito, may sarili pa itong seksyon sa ating mga “bookstore” at kung anu ano pang gimik ng pagpapalit at hiraman sa ating mga kababayan. Ang masasabi ko lamang ay, hindi kailangang maging “subject” ang mga ganitong uri ng nobela sa pang iskolastikang panunuri dahil masyado itong literal at realistiko, ngunit sa kabilang dako, ito pa nga rin ay pampanitikang Pilipino.

"Illuminate o Pagliliwanag"

Ang mundo ay punung-puno ng kadiliman. Hindi sa literal na aspeto, ngunit sa moral at intelektwal na aspeto ng buhay ng tao. Sa ating pang araw-araw na mga gawain, nakaiimpluwensiya at naiimpluwensyahan tayo ng ibang tao, tama man ito o mali. Ang pag-iisip ng tao ay nakasalalay sa mga importanteng bagay tulad ng edukasyon, ang istandard ng lipunan, pamilya, kaibigan o sariling mga desisyon. Ngunit, hindi lahat ng nasasagap natin sa pakikihalubilo natin sa iba ay mayroong katotohanan.
Ang salitang “illuminate” ay galing sa salitang Latin na illuminationem (nom. illuminatio), galing din sa salitang “illuminare” o ibig sabihin ay "to throw into light," . Sa ating sariling lenggwahe, ang katumbas nito ay ang salitang “pagliliwanag”.
Napili ko ang salitang ito, dahil napagtanto ko na, ito ang pinaka-kailangan nga sangkatauhan sa mga panahon kung saan lahat tayo, ay nakakaranas ng kadiliman ng ating pagkatao. Makikita natin ngayon kung gaano nang inuuod ang lipunan ng kasamaan at kasinungalingan. Kahit man lang sana kaunting liwanag ay maging daan tungo sa tamang rason at pag-iisip. Kapag nakakita na tayo ng liwanag buhat sa ating pagtulog, tayo ang bumabangon upang harapin ang bagong umaga, kung saan mayroong bagong mga posibilidad na maari nating harapin.
Sa dami ng mga bagay na nagbibigay ng latak sa lipunan sa mga panahon ngayon, kailangan nating mga tao ng kahit na kaunting pagliliwanag sa kadilimang bumabalot sa ating lipunan. Maari mang maliit na bagay ito, ngunit ika nga ni Mother Teresa “we can do no great things, only small things with great love”. Isa itong patunay, na kahit hindi na inosente ang mundo sa lahat ng kasamaang alam ng sangkatauhan, mayroon pa rin mga tao na, sinusubukang baguhin, kahit gaano pa kaliit, ang katotohanang namamayani, kung ito man ay pawing kasinungalingan, at “pagliwanagan” ang mga naghahanap nito.